South China Morning Post by Dien Nguyen An Luong – 20 May, 2021

Ba Sàm lược dịch

+ Số ca bệnh tăng đột biến, tỷ lệ tiêm chủng ảm đạm, và làn sóng mới của các biến thể có khả năng lây truyền cao hơn đã khiến nhu cầu tiêm ngừa trở nên đặc biệt quan trọng hơn

+ Nhưng việc chấp nhận vắc-xin Trung Quốc đặt ra vấn đề riêng cho chính phủ: làm thế nào để thuyết phục một lượng người dân ngày càng có tâm lý chống Trung Quốc lại muốn sử dụng chúng?

Khi nói đến chiến dịch ngoại giao vắc-xin của Bắc Kinh, đã có được nhiều sự tán dương trên hầu hết các nước Đông Nam Á, riêng Hà Nội đã nổi bật như một ngoại lệ. Nhưng câu hỏi về việc Việt Nam có thể duy trì khả năng miễn nhiễm với các mũi tiêm của Trung Quốc trong bao lâu chưa bao giờ khiến các nhà chức trách khó chịu hơn.

Số ca Covid-19 tăng đột biến, tỷ lệ tiêm chủng ảm đạm, và làn sóng mới của các biến thể lây truyền chết người hoặc nhiều hơn đã khiến nhu cầu tiêm phòng trở nên nghiêm trọng hơn ở Việt Nam. Đó cũng là một quốc gia đã không có ca nhiễm trùng cục bộ nào được báo cáo trong một tháng, trước khi sự gia tăng đột ngột gần đây về các ca bệnh. Kể từ cuối tháng 4, Việt Nam đã ghi nhận hơn 1.600 trường hợp được xác nhận, bao gồm cả hai trường hợp tử vong, từ các nhóm dân cư khác nhau, đã lan ra 28 tỉnh thành phố.

Dữ liệu được tổng hợp bởi YouGov, một công ty phân tích dữ liệu của Anh, cho thấy khoảng 83% người Việt Nam được thăm dò ý kiến ​​từ tháng 1 đến tháng 5 cho biết họ sẵn sàng tiêm vắc xin Covid-19. Nhưng theo dự án Our World in Data của Đại học Oxford, cho đến nay mới chỉ có 1% dân số Việt Nam đã được tiêm chủng, trong gần 100 triệu người, tỷ lệ tiêm chủng thấp nhất ở Đông Nam Á, sau Đông Timor.

Cho đến nay, Việt Nam đã hoàn tất các thỏa thuận để mua tổng cộng 110 triệu liều vắc xin do Pfizer-BioNTech và AstraZeneca thực hiện, một số trong đó là thông qua sáng kiến ​​chia sẻ vắc xin Cơ sở Covax của Tổ chức Y tế Thế giới. Bốn loại cây nhà lá vườn khác đang trong quá trình phát triển, dự kiến cho đến quý 4 năm nay ​​sẽ có mặt trên thị trường.

Trong bối cảnh này, một số câu hỏi lớn xuất hiện: liệu tất cả các thỏa thuận đã hứa sẽ trở thành hiện thực đủ nhanh hay không? Điều gì sẽ xảy ra nếu các chuyến hàng gặp sự cố làm giảm tốc? Và có lẽ quan trọng nhất, nếu vẫn thất bại, liệu Việt Nam có chấp nhận tiêm vắc-xin từ Trung Quốc không?

Tất cả những điều đó đặt các nhà chức trách Việt Nam vào tình thế khó xử. Tránh không sử dụng các mũi tiêm chủng do Trung Quốc phát triển hoàn toàn có nguy cơ làm trật bánh các nỗ lực xúc tiến một đợt tiêm chủng rất cần thiết, từ đó có thể làm giảm xếp hạng đánh giá của công chúng hiện đang cực kỳ cao đối với việc xử lý đại dịch của chính phủ. Nhưng một cái gật đầu với các mũi tiêm của Trung Quốc có thể sẽ buộc các nhà chức trách phải đối mặt với một thách thức còn khó khăn hơn: làm thế nào để thuyết phục một lượng người dân chấp nhận chúng trong khi tâm lý của họ đang ngày càng chống Trung Quốc.

Tình cảm chống Trung Quốc không chỉ thấm đẫm trong dư luận, mà còn ăn sâu vào tâm hồn người Việt.

Trong cuộc khảo sát giành cho các Quốc gia Đông Nam Á năm 2021, do Viện ISEAS-Yusof Ishak của Singapore công bố vào tháng 2, với 1.032 người được thăm dò ý kiến ​​tại 10 quốc gia Đông Nam Á – bao gồm các học giả, quan chức chính phủ và doanh nhân – những người Việt Nam được hỏi ít có xu hướng chấp nhận sự giúp đỡ của Trung Quốc đối với khu vực, trong việc vượt qua cuộc khủng hoảng Covid-19. Cũng theo cuộc khảo sát này, người Việt Nam – cùng với người Philippines – được ghi nhận mức độ mất lòng tin đối với Trung Quốc là dễ thấy nhất trong khu vực. Những người không tin tưởng vào Trung Quốc cho rằng Bắc Kinh có thể sử dụng sức mạnh kinh tế và quân sự để đe dọa lợi ích và chủ quyền của đất nước họ.

Trong bối cảnh đó, thái độ coi thường sâu sắc đối với các sản phẩm sản xuất tại Trung Quốc, được duy trì trên cả phương tiện truyền thông chính thống và mạng xã hội, chỉ có khả năng làm gia tăng các cuộc tấn công chỉ trích của người Việt Nam hơn nữa đối với các vaccine của Trung Quốc. Việc chấp thuận gần đây của WHO đối với vaccine Sinopharm của Trung Quốc không có khả năng làm lung lay tình cảm của công chúng ở Việt Nam về vấn đề này trong một sớm một chiều. Ngược lại, nó chỉ có thể làm trầm trọng thêm tình huống tiến thoái lưỡng nan đối với các nhà chức trách, trong đó việc bị coi là phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ làm mất đi tính hợp pháp của chế độ cầm quyền.

Việt Nam, một trong những nước chỉ trích gay gắt nhất việc Bắc Kinh diễu võ giương oai các hoạt động hàng hải của mình, cũng phải ghi nhận việc Trung Quốc đã phải đối mặt với vô số cáo buộc tại các quốc gia khác, rằng vaccine của họ gắn liền với ràng buộc chính trị như thế nào.

Rất nhiều ví dụ: Đài Loan tố Bắc Kinh cung cấp vaccine cho Paraguay để đổi lấy việc cắt đứt quan hệ với hòn đảo tự trị này. Brazil đã từ chối lệnh cấm đối với Huawei Technologies Co. và cho phép gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc thâm nhập thị trường cơ sở hạ tầng viễn thông 5G của nước này, được cho là để đổi lấy quyền tiếp cận những mũi tiêm của Sinovac. Malaysia cũng được hứa hẹn sẽ được ưu tiên vaccine coronavirus với điều kiện phải thả các ngư dân Trung Quốc bị bắt vì đi lạc vào vùng biển của mình.

Nếu cuối cùng Việt Nam chấp nhận các mũi tiêm của Trung Quốc để lấp đầy khoảng trống cung cấp, thì động thái đó có thể tạo uy tín cho chính sách ngoại giao vaccine của Trung Quốc ở Đông Nam Á. Đây là khu vực mà hết cuộc thăm dò này đến cuộc thăm dò khác đã xác nhận rằng Washington được ưu tiên hơn Bắc Kinh, giữa các quốc gia bị thúc đẩy phải lựa chọn phe giữa hai đại cường nguy hiểm (juggernaut). Đây là bối cảnh mà Mỹ có thể thể hiện cam kết giành lại quyền lực mềm ở Đông Nam Á và chứng minh liệu họ có nghiêm túc trong việc cạnh tranh với Trung Quốc hay không.

Chính quyền Biden đã được ghi nhận với sự ủng hộ việc từ bỏ các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine coronavirus. Nó cũng đã hứa sẽ gửi tổng cộng 80 triệu liều vaccine ra nước ngoài. Tuy nhiên, theo các nhà hoạt động y tế quốc tế thì cần phải làm nhiều hơn nữa, và chỉ ra rằng Mỹ vẫn đang dư thừa vaccine.

Vào cuối tháng 3, các hãng thông tấn nhà nước của Việt Nam đã đăng lời kêu gọi của Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long về sự hỗ trợ từ Trung Quốc, Nga và Ấn Độ để tiếp cận các nguồn cung cấp khác nhau cho việc tiêm chủng. Không lâu sau, trong các phần bình luận, phần lớn độc giả đã chỉ ra rằng đó là vaccine Trung Quốc và cho biết họ sẽ không dùng chúng.

Sau khi VnExpress, được coi là “tờ báo điện tử Việt Nam được đọc nhiều nhất“, đăng một bản tin về tình hình đó, với lời bình luận được cho là có phản hồi được tán thưởng nhất, đã phần nào tiết lộ tình hình: “Vaccine của Nga hoặc Ấn Độ vẫn được chấp nhận. Nhưng những mũi tiêm của Trung Quốc thì sao? Không đời nào.”

Điền Lượng là một thành viên tham quan tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, Singapore.

---

Liên quan:

• 1211. Chủ tịch Học viện Khoa học và Công nghệ Y sinh Thế giới: chi tiết quá trình chế tạo COVID-19 trong phòng thí nghiệm Trung Quốc, ‘khó có thể’ tạo ra vaccine hiệu quả

• 1894. Rúng động bê bối hối lộ để phê duyệt vaccine của Sinovac

• 1983. Trung Quốc dẹp im tiếng nói và viết lại lịch sử Covid ra sao?

• 2279. Việt Nam bắt đầu tiêm vắc xin Covid-19, không tiêm vắc xin do Trung Quốc sản xuất

• 2296. Vaccine COVID-19 do Trung Quốc sản xuất khiến quốc tế lo ngại

• 2484. Các quốc gia độc tài đang sử dụng vắc xin COVID để lật đổ nền dân chủ