Bắc Kinh đang tăng cường giám sát và hạn chế các quyền tự do đối với 6,3 triệu người Tây Tạng
THE WALL STREET JOURNAL byLiza Lin, Eva Xiao and Jonathan Cheng – July 16, 2021
Nguyễn Bá Khuyến lược dịch
Một chiến dịch âm thầm do nhà nước điều hành đang đẩy mạnh việc đồng hóa một trong những nhóm thiểu số dễ nhận diện nhất của Trung Quốc.
Tại Lari, một tu viện Phật giáo Tây Tạng nhỏ ở tỉnh Thanh Hải, các tín đồ quay các bánh xe cầu nguyện dưới sự theo dõi của camera giám sát và một bức chân dung lớn của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
Ở phía bắc, các nhà sư tại Tu viện Xin, lâu đời tới 127 năm, cho biết những hạn chế mới đối với sự tham gia của giới trẻ đang gây khó khăn cho việc chiêu mộ thành viên mới. Trên khắp khu vực, các trường học đang cắt giảm việc tuyển dụng giáo viên dạy tiếng Tây Tạng và thay thế các tác phẩm nghệ thuật truyền thống bằng áp phích hình ảnh của các nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Ông Tập đã đặt ưu tiên quốc gia là tạo dựng một bản sắc Trung Quốc nhân danh đoàn kết – một bản sắc tập trung vào đa số người Hán và lòng trung thành với Đảng Cộng sản . Chiến dịch của chính phủ được biết đến ở phương Tây chủ yếu thông qua nỗ lực đồng hóa người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm thiểu số chủ yếu là Hồi giáo khác ở khu vực phía tây bắc Tân Cương. Dưới hệ thống theo dõi của chính quyền, dân số 6,3 triệu người Tây Tạng của Trung Quốc đã trở thành mục tiêu chính.
Bắc Kinh đã đặt ra những hạn chế mới đối với tôn giáo, giáo dục và ngôn ngữ Tây Tạng, đồng thời tăng cường khả năng giám sát thường xuyên các cá nhân. Mặc dù ít tính áp chế hơn, nhưng các chiến thuật này được xây dựng dựa trên một nỗ lực đã diễn ra ở Tân Cương, nơi các dân tộc thiểu số bị giám sát kỹ thuật số hàng loạt và có tới 1 triệu người đã được gửi tới một mạng lưới rộng lớn các trại giam giữ. Các cơ quan chính phủ thì mô tả những địa điểm này như là những trường dạy nghề.
Các cựu lãnh đạo Trung Quốc từng tin rằng phát triển kinh tế sẽ gắn kết các dân tộc thiểu số vào xã hội chính thống một cách tự nhiên. Còn ông Tập thì chọn cách tiếp cận cứng rắn hơn , trong đó chính phủ đóng vai trò tích cực trong việc định hình bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số.
Kanyag Tsering, một nhà sư lưu vong sống ở Dharamsala, Ấn Độ, cho biết các tu viện ở khu tự trị Tây Tạng “giống như viện bảo tàng hơn là trường học”. Ông nói, một số phận tương tự đang chờ các tu viện ở các khu vực khác của Tây Tạng.
Ban Công tác Mặt trận Thống nhất, đơn vị phụ trách vấn đề dân tộc của Đảng Cộng sản, đã không trả lời yêu cầu bình luận của chúng tôi.
Theo một phương pháp được sử dụng ở Tân Cương, lực lượng an ninh địa phương ở Khu tự trị Tây Tạng đã tìm cách đưa vào các công nghệ tiên tiến được nâng cấp và hệ thống chính sách dự báo để phỏng đoán trước các hoạt động của “những kẻ tình nghi”, theo các tài liệu mua sắm của chính phủ cho thấy.
Nhà thầu có tên trong các tài liệu trước đây đã bán các hệ thống tương tự với khả năng sàng lọc dữ liệu, bao gồm từ tài khoản ngân hàng, mạng xã hội và điện thoại di động, để tạo ra chân dung về lối sống và nhóm quan hệ xã hội của đối tượng mục tiêu.
Các quan chức trong chính quyền Khu tự trị Tây Tạng đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Trong nỗ lực thắt chặt kiểm soát các tu viện Tây Tạng, các quan chức Trung Quốc đã chi hàng triệu đô la để tăng cường giám sát và giáo dục lòng yêu nước nhắm vào các tăng ni, theo phân tích của các hợp đồng mua sắm của chính phủ.
Người Tây Tạng sống rải rác trên một vùng rộng lớn phía tây Trung Quốc, bao gồm 3,1 triệu người ở Khu tự trị Tây Tạng, nơi họ chiếm đa số. Nền văn hóa của họ có sức lan tỏa toàn cầu, quyến rũ tất cả mọi người, từ những người nội trợ giàu có ở Bắc Kinh đến các ngôi sao Hollywood.
Robert Barnett, người sáng lập chương trình Nghiên cứu Tây Tạng hiện đại của Đại học Columbia, cho biết sức hấp dẫn của khu vực này ở Trung Quốc là một phần lý do khiến Bắc Kinh có cách tiếp cận khôn ngoan hơn ở Tân Cương. Ông nói, đảng cầm quyền của Trung Quốc cũng cho rằng tình hình ở Tân Cương trở nên bạo lực hơn, một phần là do lịch sử của khu vực này từng xảy ra các cuộc tấn công lẻ tẻ chống chính phủ.
Theo ông, chiến dịch ở Tây Tạng “để lại ít vết thương rõ ràng hơn và ít dấu hiệu tàn bạo hơn”, mặc dù nó “được thiết kế để đạt được điều gì đó tương tự như những gì họ đang làm ở Tân Cương thông qua vũ lực cực đoan”. Ông so sánh chiến dịch của Bắc Kinh ở Tây Tạng giống như một “chiếc xe hơi chạy chậm”.
Người Tây Tạng từ lâu đã phải chịu đựng những hạn chế gây nên phân rã xã hội của chính phủ Trung Quốc. Bắc Kinh đã giam giữ các nhà hoạt động chính trị và tôn giáo trong nhiều năm, đồng thời kiểm soát các tu viện ở Khu tự trị Tây Tạng, chẳng hạn như hạn chế những người dưới 18 tuổi tham gia các nghiên cứu về tôn giáo.
Đảng Cộng sản nắm quyền kiểm soát Khu tự trị Tây Tạng vào năm 1951, một động thái mà Bắc Kinh hiện gọi là “giải phóng trong hòa bình” cho Tây Tạng. Sau một cuộc nổi dậy thất bại tám năm sau đó, Đức Đạt Lai Lạt Ma Tenzin Gyatso, nhà lãnh đạo tinh thần của người Tây Tạng, đã phải lánh sang Ấn Độ.
Bắc Kinh coi Đức Đạt Lai Lạt Ma là một người ly khai, và vị lãnh tụ tinh thần 86 tuổi này tiếp tục vận động cho quyền tự trị ở các vùng Tây Tạng. Cái chết của ông được cho là sẽ châm ngòi cho một cuộc đụng độ giữa Bắc Kinh và chính phủ Tây Tạng lưu vong về người kế nhiệm ông, điều mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc lo ngại có thể gây ra bất ổn. Văn phòng của Đức Đạt Lai Lạt Ma đã không trả lời yêu cầu bình luận của chúng tôi.
Đầu năm nay, báo chí Trung Quốc và các tuyên bố của chính phủ đã nhắc lại quyền của chính phủ trong việc lựa chọn nhân vật hóa thân của Đạt Lai Lạt Ma. Tháng 8 năm ngoái, tại một hội nghị cấp cao của chính phủ về Tây Tạng, ông Tập đã yêu cầu nỗ lực hướng dẫn Phật giáo Tây Tạng “tương thích với một xã hội xã hội chủ nghĩa” và nhấn mạnh sự cần thiết phải “rèn luyện một ý thức tập thể của dân tộc Trung Quốc”.
Các nhà nghiên cứu và những người Tây Tạng ở nước ngoài cho biết dưới thời ông Tập, các trại giam đã mở rộng bao gồm cả những trí thức yêu thích bản sắc và ngôn ngữ dân tộc Tây Tạng.
Chính phủ lưu vong Tây Tạng, có trụ sở tại Dharamsala, cho biết trong một tuyên bố qua email rằng ban đầu họ rất lạc quan về ông Tập khi ông lên nắm quyền vào năm 2012 vì cha ông, một cựu phó thủ tướng Trung Quốc, có mối quan hệ thân thiết với Đức Đạt Lai Lạt Ma. Nhưng bây giờ thì họ nhìn nhà lãnh đạo này của Trung Quốc với “sự lo lắng và sợ hãi.”
Trong suốt nhiệm kỳ chủ tịch của ông Tập, các khu vực Tây Tạng đã trở nên “cực kỳ bí mật” và “bị kìm kẹp và ngăn cách hơn” với những người Tây Tạng lưu vong, nó cho biết.
Những người Tây Tạng ở nước ngoài nói rằng việc kiểm duyệt trên WeChat cũng đã gây căng thẳng trong giao tiếp với những người ở Trung Quốc.
Hơn một thập kỷ trước, các nhà lãnh đạo cộng đồng ở Thanh Hải, nơi sinh của Đạt Lai Lạt Ma, đã tranh cãi thắng lợi về việc mở rộng các môn học được giảng dạy bằng tiếng Tây Tạng, chẳng hạn như toán học và khoa học. Điều đó dẫn đến sự gia tăng việc thuê giáo viên giảng dạy các lớp học bằng tiếng Tây Tạng, đạt đỉnh điểm vào năm 2015, nhưng kể từ đó, việc tuyển dụng những giáo viên như vậy gần như biến mất, theo dữ liệu chính phủ chưa được báo cáo trước đây được thu thập bởi Adrian Zenz, một nhà nghiên cứu ở bang Minnesota về chính sách dân tộc của Trung Quốc.
Năm ngoái, theo dữ liệu của ông, các khu vực Thanh Hải thuộc Tây Tạng đã phát hành quảng cáo cho 14 điểm được mở tại các trường tiểu học và trung học để giáo viên có thể dạy bằng tiếng Tây Tạng, giảm từ 516 điểm được mở vào 5 năm trước đó.
Tiếng Tây Tạng từng là “ngôn ngữ giảng dạy chính, với tiếng Trung Quốc được dạy như một ngoại ngữ,”ông Zenz, người đã biên soạn các tài liệu quảng cáo thuê chính phủ trong 12 năm qua, cho biết. Giờ đây, ông nói, tiếng Trung là ngôn ngữ chính.
Các nhà chức trách Trung Quốc đã tìm cách gây ảnh hưởng đối với Phật giáo Tây Tạng thông qua một chiến dịch quốc gia nhằm “vô hiệu hóa” tôn giáo, hoặc đảm bảo rằng tôn giáo này tuân thủ các quy tắc và mẫu mực lý tưởng của Đảng Cộng sản.
Một tài liệu năm 2019 trình bày chi tiết kế hoạch 5 năm của chính phủ, về việc vô hiệu hóa Phật giáo, kêu gọi tăng cường giám sát các hoạt động tôn giáo, giới thiệu các nghi lễ chào cờ và giáo dục các tín đồ tôn giáo về chủ nghĩa xã hội, luật pháp Trung Quốc, hiến pháp và Tư tưởng Tập Cận Bình , sự kết tinh tư tưởng chính trị của ông Tập và các nguyên tắc trong chính sách.
Mặt trận Thống nhất, cơ quan phụ trách các vấn đề dân tộc của đảng, là đơn vị điều tiết phần lớn khoản chi tiêu này. Tại tỉnh Tứ Xuyên, các quan chức Mặt trận Thống nhất được trang bị máy bay không người lái để khảo sát và lập bản đồ các tu viện và lập danh mục các cư dân trong chùa để đưa vào cơ sở dữ liệu kỹ thuật số, sử dụng các dấu hiệu như tam giác, sao và hình tròn để biểu thị những loại đối tượng tương ứng là “những người yêu nước”, “những kẻ tình nghi đặc biệt” hoặc “những kẻ tình nghi thường xuyên,” theo các hợp đồng của chính phủ.
Hơn 180 camera giám sát và hệ thống nhận dạng khuôn mặt đã được lắp đặt tại bảy ngôi chùa Phật giáo Tây Tạng ở Tứ Xuyên, theo một số tài liệu cho thấy.
Theo các nhà sư và nhà hoạt động lưu vong, thì những hạn chế đối với việc thanh niên tham gia vào các tu viện đã có từ những năm 1990, nay đang lan rộng hơn ở Khu tự trị Tây Tạng.
Ở vùng Yushu Tây Tạng đông đúc thuộc tỉnh Thanh Hải, các quy định giáo dục được đăng trực tuyến, vào năm ngoái, đã liệt vào diện bất hợp pháp những học sinh nào lại học để trở thành tăng ni hoặc học thánh thư tại các tu viện. Trong khi ở Trung Quốc, không có gì lạ khi các gia đình gửi trẻ dưới 6 tuổi đi đào tạo để trở thành nhà sư Phật giáo Tây Tạng.
Tại Tu viện Xin ở quận Gonghe, các nhà sư cho biết do chính sách này, hiện chỉ có chưa đến 1/10 trong số 200 người theo đạo của ngôi chùa này là ở độ tuổi 18 trở xuống; điều này khiến họ lo lắng cho tương lai của tu viện. Một bản tin của chính quyền Gonghe từ năm 2019, là năm mà chính sách này được đưa ra, cho biết các quan chức đã “thuyết phục thành công” 247 nhà sư trẻ trở lại học ở trường công.
Trong tháng này, nhóm vận động Human Rights Watch đã loan báo rằng bốn nhà sư ở Khu tự trị Tây Tạng đã bị xét xử bí mật và bị kết án tới 20 năm tù vào mùa thu năm ngoái vì đã gửi những tin nhắn và tiền đến một tu viện ở Nepal.
Chiến dịch tại đây đã không tiến xa như ở Tân Cương, nơi chính phủ đã san bằng hàng nghìn nhà thờ Hồi giáo. Các tu viện và đền thờ tiếp tục thu hút tín đồ. Vào cuối tháng 3, khách du lịch Trung Quốc tại tu viện Kumbum ở Thanh Hải đã chụp được những bức ảnh và các tín đồ nói tiếng Tây Tạng đã lễ lạy và đảnh lễ tại nơi sinh của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ ba.
Quyền cho các dân tộc thiểu số được sử dụng và phát triển ngôn ngữ của họ được đưa ra trong hiến pháp của Trung Quốc. Nhưng vào tháng 1, một quan chức cấp cao của Trung Quốc đã chỉ ra rằng việc văn bản pháp luật của địa phương yêu cầu các trường dân tộc thiểu số phải dạy bằng ngôn ngữ của họ là “không phù hợp” với hiến pháp Trung Quốc, đồng thời cũng nói rằng Trung Quốc nên thúc đẩy việc sử dụng tiếng Quan Thoại trên toàn quốc.
Bắc Kinh đã bắt đầu xây dựng các trường mầm non song ngữ như một phần của nỗ lực xóa đói giảm nghèo ở Khu tự trị Tây Tạng. Mặc dù những nỗ lực rộng lớn hơn đã mang lại lợi ích cho người dân, nhưng một số người Tây Tạng cho biết, họ sợ rằng việc chú trọng vào giáo dục song ngữ có thể làm mất đi sự hấp dẫn của ngôn ngữ Tây Tạng trong một nền kinh tế bị thống trị bởi tiếng Quan thoại.
Tashi Nyima, một nhà nghiên cứu về Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, người đã phỏng vấn các bậc cha mẹ có con đang học mẫu giáo ở thành phố Lhasa vào năm 2019, cho biết: “Chúng ta đang ở ngã tư đường giữa việc sử dụng ngôn ngữ và giáo dục ngôn ngữ ở Tây Tạng”.
Kate Saunders, một nhà nghiên cứu độc lập từng làm việc tại International Campaign for Tibet, một nhóm vận động có trụ sở tại Washington, cho biết người Tây Tạng thường xuyên phản đối các nỗ lực của Đảng Cộng sản nhằm hạn chế văn hóa của họ.
- 2241. Trong các trại cải tạo ở Tây Tạng, phụ nữ cũng bị cưỡng hiếp thường xuyên
- 2541. Ít nhất một triệu người bị giết trong các trại giam giữ ở Duy Ngô Nhĩ
Vào tháng 4 năm ngoái, khi các quan chức trách giáo dục địa phương tỉnh Ngawa, Tứ Xuyên cố gắng đưa chương trình giảng dạy bắt buộc bằng tiếng Quan Thoại vào tất cả các trường trung học cơ sở, thì phụ huynh và các nhà giáo dục đã kiến nghị phản đối chính sách và bày tỏ sự bất bình của họ trên mạng xã hội.
Một tài liệu về kế hoạch của chính phủ cho thấy, văn phòng giáo dục của Ngawa đã đặt mục tiêu 90% trường học ở nông thôn dạy bằng tiếng Quan Thoại vào năm 2020. Sau các cuộc biểu tình, văn phòng giáo dục đã rút lui, những người quen thuộc với tình hình cho biết. Chính quyền Tứ Xuyên không trả lời bình luận của chúng tôi khi được hỏi.
Kể từ năm 2017, các phòng giáo dục ở các khu vực Tây Tạng ở Tứ Xuyên, Cam Túc, Thanh Hải và Khu tự trị Tây Tạng đã ra lệnh cho các trường tiểu học treo áp phích ảnh của các nhà lãnh đạo Trung Quốc, thay vì các nhân vật hoặc tranh văn hóa Tây Tạng, theo Jia Luo, một học giả người Tây Tạng đã rời Trung Quốc vào đầu năm nay và hiện đang ở Canada, với trích dẫn thông tin từ các học sinh cũ hiện là hiệu trưởng tại các trường học ở những khu vực đó.
Chính phủ cũng đang tìm cách thúc đẩy việc giáo dục lòng yêu nước thông qua các trường công lập, Golog Jigme, một nhà làm phim và nhà hoạt động lưu vong người Tây Tạng cho biết. Con của một người thân của ông đã bị ép phải cảm ơn Đảng Cộng sản trước khi ăn trái cây và sữa do trường mầm non cung cấp, ông kể.
Những nỗ lực của chính phủ nhằm tiết giảm việc giảng dạy tiếng Tây Tạng ở đây là một cuộc tấn công vào “cốt lõi và linh hồn của văn hóa và Phật giáo Tây Tạng”, ông nhận xét.
basam.vet 