Việt Nam thích lập trường cân bằng giữa đồng minh cũ và mới nhưng lại phải chịu áp lực của phương Tây trong việc chống Nga
ASIA TIMES by NILE BOWIE and DAVID HUTTMARCH 1, 2022
Ba Sàm lược dịch
Chính phủ Việt Nam cho đến nay vẫn có quan điểm không rõ ràng đối với cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine do có quan hệ an ninh quốc phòng chặt chẽ với cả Moscow và phương Tây dân chủ hiện đang phản đối cuộc chiến của Moscow.
Hà Nội bị ràng buộc bởi phải phụ thuộc vào mối quan hệ ngày càng được cải thiện với các chính phủ phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ, để phát triển kinh tế cũng như lợi ích an ninh của họ trước một Trung Quốc ngày càng quyết đoán, mà Việt Nam đã phải tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông trong nhiều thập kỷ.
Nhận thức được rằng Washington và các quốc gia châu Âu đang tích cực cố thành lập một khối thống nhất chống lại Nga, để phối hợp các biện pháp trừng phạt và đáp trả, Hà Nội có thể phải chịu áp lực, ít nhất là phải lên tiếng ủng hộ việc phương Tây lên án Moscow xâm lược một nhà nước dân chủ.
Mặt khác, Nga được cho là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất của Việt Nam tính đến năm 2018 và vẫn là một đối tác thương mại quan trọng. Việt Nam trong những năm 1980 bị nhiều nước phương Tây coi là một quốc gia bị bỏ rơi, song lại được Liên Xô là một trong số ít nước khác coi là người bạn.
Nga đã trở thành đối tác chiến lược đầu tiên của Việt Nam và cho đến nay, là một trong ba “đối tác chiến lược toàn diện” của nước này cùng với Trung Quốc và Ấn Độ.
Năm ngoái, các nhà phân tích an ninh Nga thậm chí còn thảo luận về việc liệu quân đội nước này có nên hay không trong việc cố gắng hình thành một thỏa thuận mới, để tái triển khai quân đến Vịnh Cam Ranh của Việt Nam, một căn cứ hải quân do Liên Xô xây dựng vào những năm 1970.
Đến năm 2002, hạm đội hải quân Nga đã rời căn cứ Vịnh Cam Ranh, chuyển giao toàn bộ cơ sở vật chất cho Việt Nam.
“Phản ứng của Việt Nam thường không rõ ràng vì họ muốn duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Moscow, trong khi chắc chắn hiểu rằng sự hung hăng của Nga là mối đe dọa trực tiếp đối với nguyên tắc không can thiệp vào nước khác của họ, đặc biệt với nhận thức của chính Hà Nội về mối đe dọa từ Trung Quốc,” theo Nguyễn Khắc Giang, một nhà phân tích tại Đại học Victoria, Wellington.
Động thái của Putin
Vào ngày 21 tháng 2, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã công nhận hai khu vực “ly khai” ở miền đông Ukraine, Donetsk và Lugansk, là các nước cộng hòa độc lập, một hành động bị nhiều chính phủ trên thế giới tranh cãi.
Ba ngày sau, vào rạng sáng ngày 24 tháng 2 tại châu Âu, Putin tuyên bố một cuộc xâm lược toàn diện vào phần còn lại của Ukraine. Các cuộc giao tranh ác liệt đã diễn ra trong những ngày gần đây, quân đội và dân thường Ukraine kháng cự để bảo vệ các thành phố phía đông của họ, bao gồm cả thủ đô Kiev.
Năm 2019, thương mại Việt Nam-Ukraine chỉ đạt trị giá 536 triệu USD, theo số liệu của Chính phủ Việt Nam. Để so sánh, thương mại của nước này với Nga, một đối tác lịch sử của Việt Nam, trị giá khoảng 4,4 tỷ USD cũng trong năm đó.
Tuy nhiên, người dân Việt Nam vẫn giữ một số mối quan hệ chặt chẽ với Ukraine từ thời còn là một phần của Liên Xô cộng sản. Một trong những doanh nhân quan trọng nhất của Việt Nam, Phạm Nhật Vượng, người sáng lập và chủ tịch của tập đoàn lớn Vingroup, khởi nghiệp ở Ukraine, nơi ông đã tạo ra một công ty mì ăn liền thành công vào những năm 1990.
Chỉ trong tháng trước, một buổi lễ đã diễn ra tại Hà Nội để kỷ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Ukraine, quốc gia giành được độc lập từ Liên Xô năm 1991. Theo báo chí đưa tin, hiện có hơn 1.400 sinh viên Việt Nam và khoảng 10.000 người công dân Việt Nam sinh sống tại Ukraine.
Bà Lê Thị Thu Hằng, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Việt Nam, cho biết, vào ngày 23 tháng 2, rằng đại sứ quán của nước này tại Kiev đang làm việc để đảm bảo sự an toàn của những công dân Việt Nam.
Ba ngày sau, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính đã ký chính thức lệnh cho các bộ trưởng và bộ máy Đảng Cộng sản hợp tác trong các kế hoạch bảo vệ công dân và pháp nhân Việt Nam tại Ukraine.
Bước đi bất ngờ của Singapore
Vào ngày 28 tháng 2, Singapore đã có động thái bất ngờ khi tuyên bố các biện pháp trừng phạt của riêng mình đối với Nga, bao gồm các biện pháp tài chính và kiểm soát xuất khẩu.
Mặc dù chính quyền nước này và Indonesia là hai quốc gia Đông Nam Á duy nhất công khai lên án cuộc tấn công quân sự của Putin nhằm vào Ukraine, song Singapore hiếm khi đưa ra các biện pháp trừng phạt của riêng mình đối với các quốc gia khác.
“Singapore dự định sẽ hành động cùng với nhiều quốc gia cùng chí hướng khác để áp đặt các biện pháp trừng phạt và hạn chế thích hợp chống lại Nga”, Ngoại trưởng Vivian Balakrishnan nói trước quốc hội.
Với sự khác biệt của Singapore và Indonesia trong khu vực, phần còn lại của khối ASEAN được dự đoán sẽ giữ thái độ cúi đầu và tránh đưa ra bất kỳ lập trường nào về cuộc chiến Ukraine. Nhưng Việt Nam nói riêng đang chịu áp lực đáp trả của phương Tây.
“Tôi hy vọng Việt Nam có thể cùng quốc tế lên án cuộc tấn công vô cớ này”, Đại sứ Vương quốc Anh tại Hà Nội Gareth Ward đã tweet vào sáng ngày Nga xâm lược Ukraine.
Nhưng điều đó là không thể xảy ra, các nhà phân tích nhận định.
“Việt Nam có thể sẽ có lập trường trung lập và kín đáo về vấn đề này để tránh làm tổn thương mối quan hệ của mình với cả Nga và các nước phương Tây,” Lê Hồng Hiệp, thành viên cấp cao của Chương trình Nghiên cứu Việt Nam của Viện ISEAS-Yusof Ishak, cho biết.
Tuy nhiên, Hiệp nói, “Việt Nam có thể sẽ tiếp tục nhấn mạnh sự cần thiết phải tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc.”
Ngày 23/2, Lê Thị Thu Hằng, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao cho biết Việt Nam “tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, góp phần đảm bảo hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực và trên thế giới.”
Đài Á Châu Tự Do cho biết trong một báo cáo gần đây, các phương tiện truyền thông nhà nước của Việt Nam cũng bị chia rẽ về cuộc chiến Ukraine. Các tờ báo do Đảng Cộng sản điều hành đã trích dẫn cả hai bên trong cuộc xung đột, trong khi trước đây họ có xu hướng đứng về phía Moscow trong việc đổ lỗi cho phương Tây trong các cuộc khủng hoảng, bao gồm cả sau khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014.
Việt Nam phòng ngừa rủi ro cho màn cá cược của mình
Một bài viết gần đây trên báo điện tử của Thông tấn xã Việt Nam, Báo Tin Tức, thậm chí còn mô tả hành động của Putin là “làm tiêu tan hy vọng về một giải pháp ngoại giao cho cuộc xung đột”.
Các nhà phân tích không chắc liệu giờ đây Hà Nội có cố gắng giữ im lặng hết mức có thể về cuộc chiến Ukraine, không muốn làm Moscow hoặc các đối tác phương Tây của Việt Nam thất vọng hay không. Nhưng chính phủ Việt Nam sẽ nhận thức sâu sắc rằng cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine sẽ gây ra những ảnh hưởng địa chính trị rất xa so với Đông Âu, theo họ nhận định.
Bất chấp lo ngại về sự tan vỡ mối đoàn kết giữa các nền dân chủ phương Tây trước cuộc xâm lược của Nga, cho đến nay hầu hết các nhà phân tích tin rằng Mỹ, các quốc gia châu Âu và những nước khác đã thể hiện sự hợp tác và quyết tâm mạnh mẽ trong việc phản đối cuộc chiến của Putin.
Tuy nhiên, nhìn xa hơn, có những lo ngại rằng với sự chú ý của phương Tây tập trung vào Ukraine, chính phủ Trung Quốc có thể coi đây là thời khắc cơ hội để có hành động quyết đoán hơn nữa, kể cả với các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của họ ở Biển Đông.
“Một mối quan tâm chính đáng đối với Việt Nam là hành động xâm lược của Nga sẽ tạo tiền lệ cho việc Trung Quốc sử dụng bạo lực để giải quyết các tranh chấp, đặc biệt là ở Biển Đông,” Lê Hồng Hiệp nói.
Tuy nhiên, cho đến nay, điều đó có vẻ như khó xảy ra. Bắc Kinh dường như đã có cái nhìn không đồng tình về cuộc xâm lược của Nga, thể hiện qua việc nước này bỏ phiếu trắng trong cuộc bỏ phiếu của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về vấn đề này, thay vì tham gia cùng Nga trong việc phủ quyết động thái đó.
Hiệp, thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak, cho rằng cuộc chiến Ukraine cũng có thể “khuyến khích Việt Nam xem xét lại chính sách với Nga, đặc biệt là để bớt phụ thuộc vào nhập khẩu vũ khí từ Moscow.”
Bất kể thành công hay thất bại quân sự ở Ukraine, Nga có thể là một quốc gia bị cô lập trong một thời gian dài sắp tới. Các biện pháp trừng phạt trên phạm vi rộng có khả năng vẫn còn áp dụng đối với Nga trong nhiều tháng, nếu không phải là nhiều năm và chúng đã ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế của đất nước này, với đồng rúp hiện đang rơi tự do và bị ào ạt rút khỏi các ngân hàng.
Hoa Kỳ, một đối tác an ninh quốc phòng ngày càng quan trọng của Việt Nam, cũng có thể sử dụng thời điểm khủng hoảng này để gây áp lực buộc Hà Nội đổi hàng nhập khẩu quân sự từ Nga sang Hoa Kỳ, điều mà chính phủ Việt Nam dường như đã cởi mở hơn trong những năm gần đây.
Sách trắng về quốc phòng Việt Nam xuất bản năm 2020 cho biết nước này “sẽ xem xét phát triển các mối quan hệ quốc phòng và quân sự cần thiết, phù hợp với các nước khác… vì quyền lợi tương hỗ và lợi ích chung của khu vực và cộng đồng quốc tế.”
basam.vet 
[…] 3152. Hà Nội khó rời bỏ Moscow để về phe với phương Tây trong vấn đề Ukraine […]
ThíchThích
[…] 3152. Hà Nội khó rời bỏ Moscow để về phe với phương Tây trong vấn đề Ukraine […]
ThíchThích
[…] Ba Sàm lược dịch 02/03/2022 — Việt Nam thích lập trường cân bằng giữa đồng minh cũ và mới nhưng lại phải chịu áp lực của phương Tây trong việc chống Nga. […]
ThíchThích