Có nhiều đồn đoán rằng sự thay đổi trong ban lãnh đạo cộng sản của Việt Nam có thể xuất hiện sớm hơn dự kiến
ASIA TIMES by DAVID HUTT – MAY 6, 2022
Ba Sàm lược dịch
Có khả năng là Nguyễn Phú Trọng, tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, có thể giữ chức vụ hàng đầu của mình cho đến năm 2026, trong lần tiếp theo đảng họp và chọn lãnh đạo của mình.
Khi đó ông sẽ 81 tuổi, điều này sẽ khiến ông trở thành đảng trưởng lớn tuổi nhất trong lịch sử Việt Nam. Lê Duẩn, một nhà lãnh đạo đảng kéo dài ba thập kỷ, khi ông ta qua đời năm 1986, ở tuổi 79.
Trọng sẽ làm đến năm 2026? Ông ta đã đẩy vận may của mình đi xa đến mức này. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc năm ngoái, một sự kiện thường niên, người ta cho rằng Trọng sẽ từ chức vì ông đã có 10 năm tại vị và các quy tắc của đảng hạn chế các lãnh đạo cấp cao có hai nhiệm kỳ 5 năm.
Thay vào đó, ông đã giành được nhiệm kỳ thứ ba gần như chưa từng có.
“Trong tuần qua, những tin đồn đã lan truyền cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài thù địch với chính quyền ở Hà Nội rằng… Trọng sẽ từ chức trước khi hết nhiệm kỳ và những thay đổi lãnh đạo khác sẽ diễn ra trong một cuộc họp quan trọng của đảng sắp tới,” theo Carl Thayer, giáo sư danh dự từ Đại học New South Wales ở Úc.
Điều này một phần xuất phát từ một bài báo đăng trên Haaretz, một tờ báo của Israel, trong đó cáo buộc rằng việc ban hành lệnh bắt giữ một nữ doanh nhân Việt Nam nổi tiếng gần đây là một phần của cuộc tranh giành quyền lực trong giới tinh hoa xem ai sẽ kế nhiệm Trọng.
Đó không phải là một chủ đề mới. Alexander Vuving, giáo sư tại Daniel K Inouye Châu Á-Thái Bình Dương, Trung tâm Nghiên cứu An ninh ở Honolulu, Hawaii, giải thích rằng kế hoạch không chính thức được đồng ý vào năm ngoái là để ông Trọng từ chức trước năm 2026, nếu đảng tìm được người kế nhiệm hợp ý, điều mà họ đã không thể làm được tại Đại hội toàn quốc lần trước.
“Kế hoạch là không chính thức và có điều kiện; nó vẫn cực kỳ linh hoạt và có thể điều chỉnh theo hoàn cảnh,” ông nói thêm.
Trước đó, vào tháng 9 năm 2018, Trọng đã đảo ngược quy định, khi ông được bầu làm chủ tịch nước đồng thời giữ chức trưởng đảng, khiến ông trở thành nhà lãnh đạo Việt Nam đầu tiên kể từ những năm 1980 giữ hai trong số bốn chức vụ lãnh đạo cấp cao nhất của đất nước.
Ông đã làm như vậy một lần nữa tại Đại hội toàn quốc năm ngoái khi được giao nhiệm kỳ thứ ba và bước qua tuổi đã cao của mình, khi đó là 76. Các nhà lãnh đạo cấp cao được cho là sẽ nghỉ hưu ở tuổi 65 hoặc sớm hơn.
Có hiện tượng trên là do Đảng Cộng sản không thể đạt được đồng thuận về việc ai sẽ kế nhiệm ông ta, theo nhận định của hầu hết các nhà phân tích. Người kế vị ưa thích của Trọng, Trần Quốc Vượng, cánh tay phải của ông, tỏ ra không được ưa chuộng, trong khi Trọng lại không tín nhiệm bất kỳ ai khác. Và đại dịch Covid-19 đang diễn ra có lẽ đã thuyết phục nhiều người tìm lối chơi an toàn với Trọng.
Các chuyên gia khác cho rằng Trọng không muốn từ chức vì ham muốn quyền lực cá nhân hoặc vì ông cảm thấy chiến dịch chống tham nhũng đặc trưng của mình – chương trình nghị sự hiệu quả nhất trong nhiều thập kỷ – vẫn chưa được củng cố đủ và có thể bị đe dọa bởi một nhà lãnh đạo khác khi tiếp quản vị trí của ông.
Mặt khác, có rất ít lý do khiến Đảng Cộng sản muốn gây thêm rắc rối. Đất nước đang bắt đầu phục hồi sau đại dịch, mặc dù một chặng đường kinh tế khó khăn vẫn ở phía trước. Trong hai năm tới, ít có thứ gì phải nghĩ tới hơn là việc phải kìm chế Covid-19.
Các nhà phân tích và quan sát hiện chờ đợi một số toan tính nội bộ về cách đảng xử lý đại dịch, điều có thể dẫn đến một số cuộc tố cáo lẫn nhau và kỷ luật các quan chức. Một sự thay đổi trong hàng ngũ cận vệ tinh hoa sẽ gây thêm nhầm lẫn trong suốt quá trình này.
Các nguồn tin cho rằng Nguyễn Thanh Long, bộ trưởng y tế và chủ tịch ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, Chu Ngọc Anh, có thể sớm bị đá đít do vai trò của họ trong một vụ bê bối mua sắm những bộ dụng cụ xét nghiệm.
Trọng, một người kiên định ý thứ hệ, người đã cải tổ đáng kể nền chính trị đảng trong suốt 11 năm cầm quyền, vẫn không nghĩ rằng chiến dịch chống tham nhũng của mình đủ an toàn để được chuyển giao cho một nhà lãnh đạo khác, đặc biệt là vì Vượng, nhân vật đáng tin cậy của ông, đã thất bại trong việc giành được sự ủng hộ để kế nhiệm ông vào năm ngoái.
Trước đây, người ta đã đặt ra nhiều câu hỏi về sức khỏe của Trọng, một lý do khác khiến ông có thể đã tìm thấy sự hỗ trợ cho nhiệm kỳ thứ ba vào năm ngoái, nếu những người khác cho rằng ông có thể không đủ thể chất để hoàn thành nhiệm kỳ 5 năm đầy đủ.
Ông bị đột quỵ, khi đang đi thăm tỉnh Kiên Giang, miền Nam vào tháng 4 năm 2019, đã ảnh hưởng đến khả năng đi lại trong nước và quốc tế. Sau khi tái đắc cử vào tháng 1 năm 2021, ông thừa nhận rằng mình “cao tuổi và sức khỏe không tốt”, mặc dù điều này có thể là một sự khiêm tốn sai lầm.
Lê Hồng Hiệp, thành viên cao cấp của Chương trình Nghiên cứu Việt Nam tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho biết sức khỏe của Trọng đã được cải thiện đáng kể và hiện ông có thể đi thăm các tỉnh.
Tuy nhiên, một số yếu tố vẫn có thể cho thấy Trọng có khả năng ra đi sớm. Trước hết, chính trị Việt Nam đang trở lại bình thường sau đại dịch Covid-19, và đối với Đảng Cộng sản, bình thường có nghĩa là vào cuộc chiến và tranh chấp nhỏ.
Nhiều thông tin khác sẽ được biết sau hội nghị lần thứ 5 của ban chấp hành trung ương đảng, bắt đầu vào đầu tuần này. Cạnh tranh giữa những người sẽ kế nhiệm chức tổng bí thư thường nóng lên tại các cuộc họp thường kỳ vào năm sau một Đại hội toàn quốc. Trọng phát biểu khai mạc và công bố chương trình nghị sự 6 điểm tại hội nghị toàn thể.
Chuyên gia Việt Nam Thayer cho biết mục thứ 6 mang một “tiêu đề hấp dẫn”. Trong đó có nội dung: “Về việc kiểm điểm sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2021 gắn với việc thực hiện Kết luận của Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương khóa 13 về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị”.
Những tháng gần đây cũng chứng kiến một loại hoạt động, thứ vẫn thường định hình trước các thách thức về vai trò lãnh đạo. Một số ông trùm kinh doanh nổi tiếng đã bị bắt, trong đó có tỷ phú Trịnh Văn Quyết.
Một lệnh bắt đã được ban hành đối với nữ doanh nhân nổi tiếng Nguyễn Thị Thanh Nhàn, người được cho là thân cận với một số bộ trưởng và có thông tin đang ở nước ngoài.
Vì hầu hết các nhà lãnh đạo chính trị đều có mạng lưới bảo trợ của riêng họ, nên những vụ bắt giữ này “có thể phản ánh sự cạnh tranh căng thẳng giữa các ứng cử viên trên tuyến đầu,” giáo sư Vuving nhận xét.
Sau đó là vấn đề lịch sử. Kế nhiệm lãnh đạo là một quá trình được quản lý cẩn thận và thường bắt đầu khoảng giữa các kỳ Đại hội toàn quốc, diễn ra 5 năm một lần. Đó sẽ là cuối năm 2023.
Nhưng quá trình chuẩn bị cho Đại hội vừa qua rất phức tạp do Chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời và Ủy viên Bộ Chính trị Đinh Thế Huynh bị bệnh kéo dài. Sau đó là một ứng cử viên thay thế Trọng.
Điều đó lẽ ra phải “đóng vai trò như một lời cảnh tỉnh”, Thayer nói. “Nếu do sức khỏe bất ngờ yếu đi buộc Trọng phải từ chức, thì Việt Nam sẽ đứng trước lựa chọn khó khăn trong việc tìm một người kế nhiệm.”
Quả thực, những lựa chọn có ít hơn so với những năm trước. Quy chế của Đảng yêu cầu một ứng cử viên cho vị trí này phải từng phục vụ đủ nhiệm kỳ 5 năm trong Bộ Chính trị. Hiện tại, chỉ có 8 trong số 18 thành viên của bộ máy tinh hoa này đủ tiêu chuẩn, Thayer lưu ý.
Trong số đó, hai người đã được miễn trừ đặc biệt vào năm ngoái để phục vụ sau 65 tuổi nghỉ hưu. Họ có thể sẽ không nhận được thêm một sự miễn trừ khác nữa, vì vậy có lẽ chỉ để lại sáu ứng cử viên là có thể.
Đối với Thayer, hai lựa chọn có khả năng sẽ là Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên thường trực Ban Bí thư, hoặc Phan Đình Trạc, Phó trưởng Ban Chỉ đạo Phòng chống tham nhũng.
Nguyễn Hồng Hải, một nhà nghiên cứu danh dự tại Trung tâm Tương lai Chính sách, suy đoán rằng người kế nhiệm có thể là Vương Đình Huệ, Chủ tịch Quốc hội đương nhiệm.
Điều đó có ý nghĩa. Giống như Trọng, Huệ là một đảng viên trung thành, đã phục vụ nhiều trong toàn bộ sự nghiệp của mình trong bộ máy đảng. Điều đó cũng là sự lặp lại con đường của Trọng; ông từng là Chủ tịch Quốc hội trước khi lên nắm quyền vào năm 2011. Và, giống như Trọng, Huệ trước đó đã từng là Bí thư Thành ủy Hà Nội.
“Cuộc đua vẫn còn gay cấn vào thời điểm này, và có thể đảng sẽ gây bất ngờ cho những người bên ngoài khi chọn người kế nhiệm Trọng trong vài năm tới,” Vuving nói.
basam.vet 