Lịch sử giải thích chính trị hiện đại của Trung Quốc, Việt Nam – Cuốn sách lưu trữ lịch sử, văn hóa và hệ thống tư pháp của hai nước
ASIA TIMES by DUYEN NGUYENDECEMBER 9, 2022
(Duyên Nguyễn là một luật sư, từng là phụ tá giáo sư tại Đại học Sài Gòn trước năm 1975 và sau đó là giáo sư luật và phó khoa học thuật tại Trường Luật Lincoln ở San Jose, California).
Ba Sàm lược dịch
Thoạt nhìn tựa đề của cuốn sách này, The Tradition of Human Rights in China and Vietnam (Truyền thống Nhân quyền ở Trung Quốc và Việt Nam), phản ứng ngay lập tức của tôi là cảm thấy bất bình theo bản năng. Đối với tôi, Trung Quốc và Việt Nam trong suốt lịch sử của họ chưa bao giờ có khái niệm về nhân quyền, chứ chưa nói đến truyền thống. Tuy nhiên, ngay trong lời nói đầu của cuốn sách, với chú thích “Sự tái xuất hiện của Thần quyền ở Trung Quốc hiện đại,” tôi đã bắt đầu hình dung ra điều mà các tác giả sắp truyền tải.
Thông qua sự trình bày tỉ mỉ và chi tiết của các tác giả nổi tiếng, giáo sư Stephen Young của Trường Luật Harvard và học giả Luật Harvard Nguyễn Ngọc Huy, cuốn sách dẫn người đọc đi qua lịch sử của Trung Quốc và Việt Nam trong khoảng 5.000 năm. Từ thời kỳ đầu của các triều đại Thương, Chu và Tần cho đến các triều đại cuối cùng của Trung Quốc là Minh và Thanh, các hệ thống tư pháp của Trung Quốc đã được thiết lập trong đó quyền con người chủ yếu chịu khuất phục trước quyền lực của các lãnh chúa, vua và hoàng đế.
Hệ thống tư pháp Việt Nam có mô hình tương tự như hệ thống tư pháp Trung Quốc. Cả hai hệ thống đều được thiết lập theo thứ học thuyết dạy rằng “chỉ có Thiên tử (vua) là nhận Thiên mệnh và tất cả bên dưới là Thiên hạ (tiếng Trung là tianha; thiên hạ trong tiếng Việt) đều phải chấp nhận mệnh lệnh của Thiên tử.”
Lời dạy đó đã được áp đặt lên nhân dân hai nước đến mức trở thành câu nói phổ biến: “Vua hạ lệnh cho đầy tớ phải chết, nếu không chết là bất trung; cha ra lệnh con phải chết, mà con không chết là bất hiếu [Quân sử thần tử, thần bất tử bất trung; Phụ sử tử vong, tử bất vong bất hiếu”].”
Sau thời của các chế độ phong kiến trước đây, cả người Hoa và người Việt đều bị đặt dưới chính quyền thực dân của phương Tây. Rồi ngay sau đó họ bị cưỡng bức dưới sự cai trị bàn tay sắt của Cộng sản – cái gọi là chế độ chuyên chính vô sản.
Công anViệt Nam giám sát những người biểu tình trong một cuộc biểu tình gần Hồ Hoàn Kiếm ở Hà Nội vào ngày 10 tháng 6 năm 2018. Ít nhất một chục người đã bị bắt giữ. Ảnh: AFP
Người dân Trung Quốc và Việt Nam chưa bao giờ sống dưới một nền dân chủ thực sự công nhận nhân quyền thực sự. Do đó, không có gì ngạc nhiên đối với bất kỳ ai, khi các nhà lãnh đạo ở Trung Quốc và Việt Nam hiện đang làm sống lại các học thuyết từ các thời kỳ quân chủ trong quá khứ để hỗ trợ các chế độ độc đoán của họ.
Một thực tế đáng chú ý là ở Trung Quốc và Việt Nam, có một quy tắc cai trị phổ biến từ thời Khổng Tử: lời dạy của Mạnh Tử rằng “dân là trọng hơn cả, xã tắc đứng đằng sau, vua còn nhẹ hơn” (trong tiếng Việt: dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh). Cùng với lời răn dạy “Vua hạ lệnh cho đầy tớ phải chết, nếu không chết là bất trung”, chúng trở thành một nghịch lý trớ trêu.
Vào tháng 11, các cuộc biểu tình rầm rộ phản đối Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đồng loạt nổ ra ở nhiều thành phố lớn bao gồm Thành Đô, Thượng Hải và Bắc Kinh. Bắt đầu từ một cuộc biểu tình sau vụ hỏa hoạn chết người ở thành phố Urumqi bùng phát dưới chính sách Zero Covid hà khắc của chính phủ Trung Quốc, cuộc biểu tình đã biến thành một cuộc biểu tình bất đồng chính kiến chưa từng có, với một số người dám công khai kêu gọi xuống đường đòi loại bỏ Tập: “Hãy từ chức đi, Tập Cận Bình! Hãy từ bỏ quyền lực đi, Đảng Cộng sản!”
Ngay cả với những thách thức không sợ hãi như vậy từ một số lượng lớn người dân, ít ai có thể tin rằng cuộc nổi dậy hiện nay sẽ làm nới lỏng sự kìm kẹp của chế độ độc tài Cộng sản Trung Quốc đối với người dân. Đối với nghịch lý vừa nêu, thời điểm đã chín muồi để xóa bỏ nguyên lý “Vua hạ lệnh cho đầy tớ phải chết, nếu không chết là bất trung”.
Đó là lý do tại sao cuốn The Tradition of Human Rights in China and Vietnam (Truyền thống Nhân quyền ở Trung Quốc và Việt Nam) rất hữu ích để tìm hiểu quá khứ và hiểu hiện tại ở Trung Quốc và Việt Nam. Cuốn sách lưu trữ lịch sử, văn hóa và hệ thống luật pháp của hai quốc gia nổi tiếng ở phương Đông qua hàng ngàn năm dẫn đến hệ thống đương đại của họ.
Đây là một cuốn sách cần phải đọc đối với bất kỳ ai muốn tìm hiểu về chính phủ và chính trị ở Trung Quốc và Việt Nam.
The Tradition of Human Rights in China and Vietnam (16 tháng 5 năm 2022) của Stephen B Young và Nguyễn Ngọc Huy, với phần giới thiệu của Jerome Cohen, hiện có tại Amazon Books.
basam.vet 